Nguyên nhân và cách thức nhiễm bệnh

Bệnh do một loại tiên mao trùng có tên khoa học là Trypanosoma evansi sống kí sinh trong máu của trâu bò. Bệnh nhiễm qua đường máu do các loại ruồi muỗi hút máu từ trâu, bò bệnh rồi hút máu trâu bò khỏe và truyền bệnh cho chúng, bệnh còn lây qua đường tiêu hóa, đường phân…

Tiên mao trùng kí sinh trong máu hút chất dinh dưỡng và tiết ra độc tố gây sốt ở con vật. Độc tố Trypanoxin hủy hoại hồng cầu và ức chế cơ quan tạo máu, độc tố này gây viêm ruột tiêu chảy, và có thể nhiễm ở mọi lứa tuổi.

Chúng lấy các chất dinh dưỡng từ máu của vật chủ bằng phương thức thẩm thấu, làm cho con vật ngày càng gầy yếu, thiếu máu, giảm sức đề kháng và mất dần khả năng làm việc. Sống trong máu vật chủ, tiên mao trùng còn tiết ra độc tố, độc tố này tác động lên hệ thần kinh trung ương, làm rối loạn trung khu điều nhiệt, gây cho con vật sốt cao hoặc những cơn sốt gián đoạn.

Biểu hiện khi vật nuôi bị nhiễm bệnh

Bò bị bệnh thể hiện các triệu chứng: sốt cao, lên tới 40 - 410 C. Sốt 1 - 2 ngày liền, sau đó nhiệt độ hạ xuống mức bình thường. Sau 2 - 6 ngày, nhiệt độ lại tăng lên, cứ như thế lặp đi lặp lại nhiều đợt (sốt làn sóng). Đối với bò bị bệnh ở thể cấp tính, khi sốt cao thường thể hiện hội chứng thần kinh: quay cuồng, đi vòng tròn, run rẩy...

Niêm mạc mắt tụ máu mầu đỏ tía, đôi khi có chấm máu, chảy nước mắt và mắt có nhiều dử đặc như keo. Có khi mắt sưng húp, sau 2 - 7 ngày mắt đỡ sưng. Niêm mạc mắt trở nên vàng nhạt hay sẫm, các niêm mạc miệng, âm đạo cũng vàng.

Ngoài ra, vật nhiễm bệnh thường thấy có thủy thũng ở hầu, ức, nách, chân, háng. Tim mạch yếu, chân sau bị tê liệt hoặc nửa thân sau bị liệt, con vật đứng không vững. Khi gần chết tim đập rất nhanh và rất yếu. Trước khi chết, nhiệt độ thân thể xuống thấp hoặc có một cơn sốt ngắn. Trường hợp bệnh rất nặng, con vật đột ngột sốt cao, bụng chướng to rồi lăn ra chết.

Phòng chống nhiễm bệnh

Cần tăng cường vệ sinh chuồng trại và môi trường xung quanh, tiêu diệt ruồi trâu và mòng, phòng chống côn trùng hút máu và truyền bệnh, chuồng trại phải có tấm che chống ruồi mòng và phát quang bờ bụi, lấp vũng nước, cống rãnh quanh chuồng và bãi thả để không có chỗ cư trú cho côn trùng.

Nuôi dưỡng chăm sóc đàn bò tốt, vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, cho ăn đầy đủ cỏ tươi, hỗn hợp tinh, bổ sung khoáng và vitamin. Đồng thời, kiểm tra máu bò định kì 6 tháng/lần ở những vùng có bệnh, phát hiện và điều trị kịp thời để tránh việc lây lan sang con khác.

Trâu bò trước khi đưa về xuôi cần kiểm tra máu phát hiện tiên mao trùng, tiêm thuốc chữa bệnh đồng thời phòng bệnh. Vùng hay có dịch nên tiêm phòng 2 lần/năm.

Cách điều trị

Tiêm trypa-hose kết hợp với martosal 15 – 20ml/con, nếu bệnh nặng truyền tĩnh mạch cafein gluco hoặc tiêm kí  sinh trùng đường máu trâu bò (kts-parasites) kết hợp với b12 – buta – mg.ca và truyền tĩnh mạch gluco 28% hoặc gluco 5% hoặc nước sinh lý mặn ngọt để trợ sức, trợ lực, hỗ trợ điều trị cho bò.

Ngoài ra, có thể dùng naganin với các mức độ khác nhau: Nơi nhiễm tiên mao trùng nhưng chưa có biểu hiện lâm sàng thì trong một năm có thể phòng trị một đợt bằng naganin, với liều 0,01 g/kg khối lượng cơ thể vào dịp tháng 9 - 10 dương lịch, trước vụ đông giá rét.

Nơi có bệnh xảy ra, có bò ốm, chết: Năm đầu tiên phòng trị bằng naganin 2 đợt (tháng 3 - 4 và tháng 9 - 10 dương lịch), từ năm thứ hai trở đi, mỗi năm chỉ cần phòng trị một đợt vào tháng 9 - 10 dương lịch.

Nếu dùng liên tục trong nhiều năm như vậy có thể thanh toán được bệnh tiên mao trùng trong từng khu vực nhất định. Liều điều trị: 0,015 g/kg khối lượng cơ thể, pha dung dịch 10% nước cất. Có thể tiêm tĩnh mạch hay tiêm bắp thịt, tiêm hai ngày nghỉ một ngày, rồi lại tiêm lần thứ ba.

Tiêm trợ lực: Nước sinh lý mặn 0,9%: 150 - 250 ml, tiêm tĩnh mạch; Nước sinh lý ngọt 5%: 200 - 300 ml, tiêm tĩnh mạch; Cafein 20%: 11 - 20 ml hoặc long não nước 10%, liều lượng 40 - 50 ml; Clorua canxi 10%: 70 - 100 ml, tiêm tĩnh mạch./.

Tổng hợp đăng - Đoàn Thành Lừng